Joodse begraafplaats Putbroekweg Beek
Er zijn nu nog 19 joodse begraafplaatsen in Limburg, verspreid van Eijsden in het zuiden tot Gennep in het noorden van onze provincie.
Op de begraafplaats staan 19 zerken, de oudste uit 1851 (Sophia Hellendag-Steenweg).Opmerkelijk is de tekst op de grafsteen van Lion Wolf en Rosalie Frenkel (1939 en 1926). Hun geboortedata zijn gemarkeerd met een asterisk en hun overlijdensdata met een Latijns kruisje. Dit christelijke symbool zou eigenlijk niet op een Joods graf horen te staan.
Het jongste graf is gedolven in 1998. Gerrit Cohen overleefde als enige van zijn gezin de Tweede Wereldoorlog. Op zijn grafsteen staan de namen van de gezinsleden. Tevens staat op de grafsteen afbeelding van twee zegenende handen. Deze afbeelding is typerend voor Joden met de naam Cohen.
Op deze begraafplaats zijn twee dingen die direct opvallen: de grote hoeveelheid portretten op de graven en de vele Franstalige grafschriften.Het plaatsen van een portret op een graf is typisch katholiek. Dat het hier ook bij Joodse graven is gebeurd zegt iets over hoe goed de Joden geïntegreerd waren. Op veel plaatsen werden Joden gezien als een vreemde eend in de bijt, maar in Maastricht en omgeving was dat zeker niet het geval. Dat wil zeggen: niet in de periode 18de, 19de en 20ste eeuw, de "gouden eeuw" voor de Joodse gemeenschap.
Het metaheerhuisje, oftewel het lijkenhuisje, op de Joodse begraafplaats in Eijsden is sterk in verval geraakt.
Bekijk het interview met voorzitter Herman Kaiser
in 'Typisch Van Eijsden'. >>>
Op de begraafplaats staan in totaal 27 grafstenen in twee rijen. Hieronder bevindt zich een van de oudste bewaard gebleven Joodse grafstenen van Limburg). De tekst is volledig in het Hebreeuws en de naam van de overledene is niet meer te lezen. Wel is overlijdensdatum bekend: 14 december 1794.
Het jongste graf is gedolven in 1971. Het is dat van Bertha Andriesse, geboren in ca. 1880 en overleden op 24 april 1971.
Grevenbicht Heilige Kruisstraat
De oudste, bewaard gebleven grafsteen stamt uit 1868 en draagt de naam van Mina Kronenberg. De naam Croonenberg (met varianten als Crooneberg/Cronenberg/Kronenberg, enz.) is een bekende Joodse naam in Grevenbicht. Het jongste graf stamt uit 1958 en is van Jacob Peekel. Grevenbicht had een zeer kleine, maar wel zelfstandige Joodse gemeente met een eigen synagoge aan de Weidestraat. Begin 20ste eeuw was de Joodse gemeenschap van Grevenbicht te klein om zelfstandig verder te kunnen gaan en werd ze bij Sittard gevoegd.
De begraafplaats heeft een merkwaardige ligging. De Rijksweg is er deels overheen gebouwd. Ze wordt geflankeerd door een drietal muren. De 22 grafmonumenten zijn bijna allemaal ruim 2 meter hoog. De oudste, bewaard gebleven steen stamt uit 1849, de jongste uit 1942. De grafstenen zijn opgesteld in paren: echtelieden liggen zodoende vlak bij elkaar begraven.
Heerlen Akerstraat (twee begraafplaatsen)
Vanaf ca. 1900 werden de doden begraven aan de Akerstraat, waar nu de algemene begraafplaats is. Het Joodse deel ligt uiterst links. Op de Akerstraat is nog de oude toegangspoort te zien en is tevens een plaquette voor de gedeporteerden aangebracht.
Voor zover bekend zijn er op deze begraafplaats 69 mensen begraven, waarvan vier in een dubbel graf. Het aantal grafstenen staat daarmee op 67. Het laatste graf werd gedolven in 2002. Er zijn nog plaatsen beschikbaar.
De plannen voor de aanleg voor de algemene begraafplaats aan de Tongerseweg dateren uit 1805, tijdens de Franse tijd. Het Joodse deel was aanvankelijk gepland buiten de muren van de begraafplaats aan de oostzijde. In 1811 werd besloten een kleiner deel (ongeveer de helft) in te richten aan de westzijde. In 1812 werd de begraafplaats katholiek gewijd en vond ook de eerste katholieke begrafenis plaats.
Recht tegenover de hoofdingang vindt men het Joodse gedeelte.
Ze is volledig ommuurd, maar heeft wel nog een eigen toegangspoort voor uitvaartstoeten.
De begraafplaats is een Rijksmonument en is niet toegankelijk voor publiek. In 1990-1991 is ze gerestaureerd.Anno 2008 zijn er nog 67 graven te zien. De oudste, bewaard gebleven grafsteen, stamt uit 1859.
Omdat de Joodse begraafplaats van Meerssen al in 1715 in gebruik was, kan er van worden uitgegaan dat er veel meer mensen hier hun laatste rustplaats hebben gevonden.
Roermond Nabij Kapel in 't Zand (twee begraafplaatsen)
Het joodse deel bevindt zich helemaal achterin op de begraafplaats en is toegankelijk via een kleine doorgang in de muur met het katholieke deel. Voor rouwstoeten is er een aparte toegangspoort, zodat men vanaf de straat meteen op de joodse begraafplaats kan komen. Dit deel van de begraafplaats is nog in gebruik. Er zijn zo'n 100 graven.
De joodse begraafplaats in Schimmert is een Asjkenazische begraafplaats. Dit kan stellig worden gezegd voor deze begraafplaats (in tegenstelling tot vele andere jodse begraafplaatsen in Nederland). Enerzijds door de staande grafstenen en anderzijds doordat door genealogisch onderzoek duidelijk is dat de begravenen hun oorsprong hadden in Duitsland.
Het joodse deel van de algemene begraafplaats Vrangendael ligt als men de begraafplaats betreedt uiterst links. Ze heeft een metamorfose ondergaan, waardoor ze er weliswaar piekfijn bijligt, maar waar niet iedereen gelukkig mee is. Alle zerken zijn namelijk netjes in rijen gesorteerd, maar deze zerken, die nu op de grond liggen, waren van oorsprong staande zerken. Het is zodoende nu niet meer duidelijk wie waar ligt begraven.
Het nadeel van deze liggende zerken is verder dat ze veel kwetsbaarder zijn voor neerslag. Van circa 10 grafstenen kunnen de teksten al niet meer ontcijferd worden.
Qua hoeveelheid grafstenen is het de kleinste van Limburg, met slechts één bewaarde grafsteen.
Ongetwijfeld zullen er meerdere mensen begraven zijn.
De begraafplaats werd immers reeds in 1828 vermeld.
Bovendien loopt de grond flink omhoog, hetgeen een aanwijzing is dat er mogelijk is begraven in meerdere lagen.
Het bewaard gebleven graf is dat van Soesman Wolf.
Er staan zowel Nederlandse als Hebreeuwse teksten op de grafsteen.
De Nederlandse tekst luidt:
'Hier rust onze beminde vader, S. Wolf, echtgenoot van S. Hertz, geboren 18 oct. 1833, overl. te Berg 2 oct. 1892'.
Op de begraafplaats zijn thans 16 grafstenen bewaard gebleven, waarvan de oudste uit 1755. De jongste graven zijn gedolven aan het begin van de Tweede Wereldoorlog. Opmerkelijk is dat verschillende grafstenen een Duitstalig grafschrift dragen. Verder is op een van de grafstenen een foutje gemaakt. Het graf van Goldina Kaufmann draagt als geboortedatum 23-03-1845 en als overlijdensdatum 14-08-1825. Dat moet natuurlijk 1925 zijn.
Valkenburg (twee begraafplaatsen)
De begraafplaats is gelegen op de algemene begraafplaats aan de Cauberg. Het bestaat uit twee gedeelten. In totaal zijn hier 20 grafstenen te zien. Het is echter goed mogelijk dat er nog meer mensen hier zijn begraven. In haar artikel "Stilte en Lofzang" toont Mw. A. Drint een schets waarop graven zijn aangeduid die anno 2008 niet te zien zijn. Het oudste graf stamt uit 1928, het laatste graf is gedolven in 1998.
Deze joodse begraafplaats van Valkenburg is nog steeds in gebruik. Voor rouwstoeten is er een aparte ingang, zodat men de begraafplaats kan bereiken zonder over de christelijk gewijde grond hoeft te gaan.
Venlo Ganzenstraat (twee begraafplaatsen)
De begraafplaats ligt aan het einde van de Ganzenstraat. Het precieze jaar van inwijding is niet bekend, maar het zal eind negentiende eeuw zijn. De oudste grafsteen stamt uit het jaar 1887. Er zijn 77 graven gedolven, waarvan het laatste in 2006. De begraafplaats, die op de gemeentelijke Monumentenlijst staat, is nog steeds in gebruik. De begraafplaats wordt omringd door een metershoge muur. Ze is afgesloten, maar er staat bij vermeld waar een sleutel te verkrijgen is.
Een bijzondere nuttige website voor onderzoek naar joodse begraafplaatsen is Het Stenen Archief.
Geplaatst woensdag 6 september 2023